احادیث
حکایت حال دجّال در کتب اهل سنت حجم عظیمى را تشکیل مىدهد در حالى که در منابع
شیعى با روایات اندکى در این خصوص روبروییم و در مقایسه باید گفت روایات باب دجّال
در منابع عامّه دهها برابر همان احادیث در جوامع روایى خاصه است. بر اساس حجم
قابل توجه روایات اهل سنت، مىبینیم که کتابهاى مستقلّ فراوانى از سوى ایشان در
خصوص دجّال نگاشته شده است مانند:
_ نبأ الدجّال، تألیف: شمس الدین محمد ذهبى.
_ المسیح الدجّال، تألیف: سعید ایّوب.
_ المسیح الدجّال حقیقة لا خیال، تألیف: شیخ عبداللطیف عاشور.
_ المسیح الدجّال بیننا، تألیف: شیخ الرشید ابراهیم ناصر.
براى آگاهى بیشتر از حجم روایات دجّال در کتب اصلى روایى اهل سنت،
کافى است نگاهى گذرا داشته باشیم به صحیح مسلم؛ ابو الحسین مسلم بن حجاج قشیرى در
صحیح خود از حدود 28طریق!! روایات مربوط به دجّال و چهره و اوصافش، نحوه ى
قیام، منش و رفتار، عقاید و جنایات و مفاسد و پیروان و اتباع و چگونگى کشته شدن و
محل به درک واصل شدنش، را ذکر مىکند که در اینجا به نقل پنج طریق از آنها اکتفا
مىکنیم:
_ از ابوبکر بن ابى شیبه از ابى اسامه از محمد بن بشر از عبیداللّه
از نافع از عبداللَّه بن عمر.
_ از زهیر بن حرب از عفان از عبدالوارث از شعیب بن حبحاب از انس از
رسول خداصلى الله علیه و آله .
_ از محمد بن عباد از حاتم بن اسماعیل از موسى بن عقبة از نافع از
رسول خداصلى الله علیه و آله .
_ از ابى الربیع از ابى کامل از حماد بن یزید از ایوب از نافع از
رسول خداصلى الله علیه و آله .
_ از محمد بن مثنى و محمد بن بشر از محمد بن جعفر از شعبه از قتاده
از انس بن مالک از رسول خداصلى الله علیه و آله.
سخنى قابل توجه از تفتازانى: سعد الدین تفتازانى (متوفاى 793ق) در
کتاب کلامى معروف (شرح المقاصد) - که از معتبرترین کتب کلامى اهل سنت است - در بخش
ملحقات باب امامت و تحت عنوان (خاتمه) چنین عنوان مىکند که: خروج مهدى
[علیه السّلام] و نزول عیسى بن مریم [علیهما السّلام] از طریق اخبار
آحاد صحیح به ما رسیده، ولى اخبار خروج دجّال قریب به متواتر معنوى است
این سخن از سعد تفتازانى که یکى از بزرگترین متکلمان اهل سنت است،
بیانگر میزان توجه و اعتقاد - حداقل بخشى از برادران - اهل سنت به قضیه ى دجّال در
برابر مسئله ى مهدویت است. (سخن وى به ویژه از این
جهت حائز اهمیت است که بر اساس برخى از مبانى کلامى، مسائل اصول دین و اعتقادات به
وسیله ى خبر واحد -هر چند صحیح- قابل اثبات
نیست، بر خلاف اخبار متواتر که مىتوانند مستند عقاید کلامى واقع شوند).
امّا در مورد انباء الدجّال در کتب شیعه، مناسب است که ابتدا مرورى
داشته باشیم بر کتب قدماى اصحاب و در مرحله ى دوم نگاهى داشته باشیم به کتب علما و مهدى پژوهان معاصر.
برچسبها: دجّال در منابع شیعى و سنّى